ter wille van die liefde (vir mans)

Kersfees kom aan. Soos jy kan agterkom aan elke winkel, hysbak-luidspreker, munisipale werker met 'n lys op 'n clipboard, en liefdadigheidsbriewe met uitklophoue vir jou reeds papgeslaande gewete.

Dus - al het jy laas jaar besluit: Oor-en-uit, Klaar met Krismis - kan ek jou sê: Jy weet, jy weet, jy wéét, jy gaan weer die ding doen. Al is dit dan nou die aand van die 24ste. Soos laasjaar. En die jaar voor laasjaar. Aanvaar dit maar, en maak 'n beter plan. Beter as laasjaar, en al die voriges.

As jy 'n Praktiese Petrus is, dan kyk ons waarskynlik na 'n kombuis-implement. In Godsnaam - KYK voor jy koop. Nie na die prys nie, onnosel. Na die voutjies, en hoekies, en skerp randjies, en gaatjies en slootjies wat as versiersel moet dien, maar WAT ALMAL SKOONGEMAAK MOET WORD. Die Tyd van Die Slawe is verby, en jou vrou gaan jou nie bedank vir al die ekstra werk nie. Of was dit dalk jou plan om dit self te doen ? Nee, ek het nie so gedink nie.

Sit jy in 'n koue land ? Mik jy dalk op 'n White Christmas voor 'n nuwe ingeboude kaggel-installasie ? Asseblief man - nie een van daai waar die as en half-uitgebrande kole in 'n agterste, versteekte, onbereikbare gleuf en gat kan inval nie. Dink aan die skoonmaak, my ou. Anders waarborg ek jou 'n visitasie van The Spirit of Christmas Regrettable.

Wat van 'n ou mooi dingetjie - 'n Ornamentjie... Krisjan, Krisjan: DIT MOET AFGESTOF WORD !

Linne - wat van mooi linne - vir die eetkamer - die beste kwaliteit. Beste kwaliteit ? Nou's jy waarskynlik by die 100% organiese katoen met delikate borduurseltjies en Victoriaanse whitework. Pragtig. Tot die eerste gebruik - Ja, die Kers-ete - en daar's rooiwyn, en 'n vleissous... never mind die beetslaai. Die pragtige linne moet met die hand hanteer word, anders trek die borduurdraadjies, en dit gaan moet gebleik word om die vlekke uit te kry, en dan gaan dit strykplank toe. Dae se werk. Gereed vir nog 'n halfuur tussen onsensitiewe, morsige, ondankbare eters voordat die harde-arbeid weer begin. Nee Krisjan, so dek jy jou tafel met galbitter spyse.

Klere ? Parfuum ? Grimering ? Los, Krisjan. Sy het beter smaak as jy. Moenie maak dat sy 'n ding moet aansmeer, in-asem, of dra, net om jou brose man-wees op te polish nie. Jy steek 'n vuur aan wat jou gaan skroei op plekke wat jy nie eens geweet het jy het nie.

Neem haar uit vir 'n Ete by 'n deftige restaurant - kerslig, duur spyskaart, sjampanje. Is jy ernstig ? Dis 'n present vir JOU Krisjan - jy sit agteroor en eet en drink, word bedien. Ja - nes by die huis, en op die manier ontduik jy ook die moeite om spesiaal vir haar 'n present te gaan soek. So jy treat jouself, man - en dan wil jy hê sy moet voel asof sy 'n geskenk gekry het. Jy kan nie verwag om daarmee weg te kom nie.

Wat van 'n mooi mat - 'n tapyt uit 'n midde-oosterse oorlogsfront ? A - ek sien. Stof ? Al ooit daarvan gehoor ? Daardie stofsuier wat haar rug knak waar hy nie geknak wil wees nie - en nou wil jy haar nog langer daaraan vasketting ?

'n Elektroniese gadget. Sodat jy daarmee kan speel, en sy moet maak asof sy dom is en nie verstaan nie sodat jy slim kan voel en vir haar verduidelik hoe dit werk ? Dag so.

Juweliersware ? Nee. (Die smaak-issue, onthou ?) 'n Troeteldier ? Nee (Asof sy nie genoeg te doen het nie.) 'n Kursus iewers ? Nee (Asof sy nie genoeg te doen het nie. En dink jy miskien sy is nie goed genoeg nie ?) 'n Make-over ? Onse hel, Krisjan - jy skaats op bitter dun ys. Los liewer.

Laat ek jou liewer sê. Gee haar Tyd. Tyd wat hare is. Wanneer sy niks vir die huis of die familie of die gemeenskap of die nasie of vir jou hoef te doen nie. Veral nie vir jou nie. Niks vir niemand nie. Dit sal moeilik gaan, want sy is dit nie gewoond nie, en sal nie weet hoe om haar in-gemurgde versorgings-obsessie te ignoreer nie.

Hoe gaan jy dit regkry om haar Tyd te gee ? Figure dit uit, Krisjan. Jy was slim genoeg om haar te kies, en om haar te oorreed om jou te kies. Jy sal 'n plan kan maak.

Doen dit net. Maak daai plan. Vir haar.

ysterkateltjie op my dak

Die wêreld, soos ek hom kom kry het, het twee pole gehad: Bokveld en Karoo. En saam met die skaaptroppe se jaarlike migrasie tussen die twee het my familie gependel. Net voor die winter Karoo-toe. Laat-lente terug na die die genadige klimaat en geriewe op die wye vlakte teenaan die beskutting van 'n Bolandse berg. Dit was die oorkoepelende ritme van daardie tyd waarby ander lewensbedrywe aangepas het. As die Karoo die jaar vroeg gereën het, nou ja, dan trek dit vroeër. Vroeër die inpakkery vir die tent-en-kookskerm maande - vir werk, skoolhou, siek-en-gesondword, vir verjaardae, geboortes, en sterftes.

Met my generasie was die skaaptrek aan't verander - daar was nou vragmotors, en mens het karoo toe gegaan vir ander redes as skaapwerk. Maar die pad was dieselfde - die trekpad by Bloubank af tot by Karoopoort; by die Witbaken regs, dieper die wye vlakte in met Eierberg ver en bleek aan die regterkant. Deur Karee-rivier, Kolkiesrivier, die drif op die draai by Platfontein, uiteindelik Toorberg ver voorkant.

Jy sluit die draadhek oop, ry deur, sluit toe & skakel die enjin af. Die karoo se stilte soos 'n swaar kombers om jou en oor jou.

Daar is mense met die gawe om rare dinge met rare woorde vas te vat - party van hulle het dit met die karoo reggekry. Ek soek nog na die regte woorde vir daardie stuk van my lewe. Die lug en die lig, die lewe in die rivierlopies, die roep van 'n korhaan, die plooiings van Pella se berge, die twee-wielspoor-paadjie bo-oor Rietpoort se Plaat. Die sterre.

Nou het die lewe sy loop geneem - met almal van ons wat daardie plek, en daardie lewe geken het. Maar bo-op my huis se dak - nader aan die sterre as enige ander plek in my lewe - staan my Ouma se karoo-ysterkateltjie.

Daar’s ‘n pad wat loop
van ‘n poort tot ‘n plaat
stofpad en trekpad
en sinkplaat
uitgery oppad
na dowwe plaasbordjies
wat bleik in die son

Daar's 'n pad wat steeds
loop van 'n poort tot 'n plaat
en 'n pynlike moot
op my hart agterlaat.

bloedlyn

Op 'n plaas iewers in die Bo-Karoo ontmoet ek haar - 21 jaar oud, baie mooi, baie verantwoordelik in haar grootmensberoep, en baie beslis dat sy nie kans sien om ook, soos haar ma, boervrou te word nie. Dus werk sy in die naaste groot dorp, en is baie ingenome met haar stedelike aanstaande.

Maar soos dit maar gaan met die geselsery wat 'n lang grondpad korter maak, begin die kompleksiteite onder die onverskillige fasade gaandeweg duidelik word. En teen die tyd wat ons groet, 'n paar dae later, weet ek dat die kind se bloedlyn soos 'n voorbode voorkant vir haar staan en wag.

Daardie teensinnige, hartstogtelike liefde vir die grond wat haar voorsate op hierdie ongenadige plek laat uithou het, lê ook in haar bloed. Die lydsaamheid wat maak dat haar ma daardie harde lewe uithou, en verdra, en op 'n manier oorleef - wel, dis waarmee sy grootgeword het. Dis al wat sy ken.

En so luister ek na die kind se protes, haar onwilligheid om haar ma se lot te dupliseer - op hierdie jong ouderdom is sy al kwaad vir die lewe op 'n manier wat eintlik maar net die anderkant van 'n groot hartseer is. 'n Hartseer & 'n kwaad wat sy van haar ma ge-erf het, en wat sy weer op haar beurt aan haar dogter sal bemaak.

Dis moeilik om groter, wyer, oper horisonne te sien, as juis hier in die bo-karoo. Dis 'n plek vir vryheid. En vir 'n beperkende, versmorende, lewenslange vonnis.

Springbokoog

"Nee man - jy sal my dadelik sien. Ek sal besig wees met die skaap."

En so was dit ook. Ons sak die bultjie af, en daar is sy - besig om lammers te merk. Vir dié wat nie weet nie, lammers merk lewer twee resultate: die lammers sing sopraan, en jy het die bestandele vir 'n klassieke boere-gereg, "Skaapstertjies en peertjies." Nou ja, as jy fyn van nerf is, wil jy nie meer weet nie.

Maar so ontmoet ons haar toe op daardie ysige oggend in the verre Bo-Karoo. Vrou-alleen, Boer-alleen. Lank, lenig, met die oë, beenstruktuur en elegansie van 'n model.

"Toe kêrels, klim". Twee plaaswerkers agter op haar bakkie, en ons met ons stads-SUV-tjie agterna. Bulte & driwwe op & deur tot heel bo-op die plato. Ek probeer nog verskoning maak vir die feit dat ons nou haar werksdag onderbreek -

"Ag nee nooit ! Die manne begin sommer nou hier bo skape bymekaarmaak terwyl ek julle gou rondwys & dan kan julle op julle eie aangaan - die plek is julle s'n vanoggend. En dan kom drink julle tee."

Sy los ons daar - omring van swart doleriet rotse. En toe begin ons hulle sien - etse amper net waar jy kyk. Diere, simbole, drome - verstommende oorblyfsels van die gestorwe, uitgestorwe, /Xam wêreld.

Later is ons stil, sonder woorde, die bult weer af, na die plaashuis toe. Ons drink tee, verwonder ons aan kunswerke teen die sonkamer se muur, en herken dan die boervrou se eie naam, klein onderaan die doek. "Ag ja mens, ek skilder so bietjie."

Ek onthou skielik van die droë damvloer waardeur ons gery het - vol dosyne gholfballe. Sy lag - "Ja man, sien vroe-môre as ek kans het dan oefen ek my kort-houtjies na die een kant toe, en in die aand dan oefen ek my bofhoue so terug na die emmer toe." En wanneer die boerdery haar skietgee ry sy die 200-plus kilometer na die naaste behoorlike grond-en-olie gholfbaan toe, en (hoor ek agterna) speel die mans uit al wat 'n prys is uit.

Sy sien kans vir alles waarmee die Bo-Karoo haar kan straf & toets - droogte, geldnood, springkaanplae - maar daar is een ding wat sy sien aankom, wat sy nie wil sien aankom nie. Sy beduie deur die wye sonkamervenster, oor die brandhelderblomme in haar tuin, na daardie Karookoppie met sy swart doleriet, en kokerbome, en eggo's van 'n ander wêreld.

"Wat gaan word van daar bo, as ek nie meer hier is om daarna te kyk nie ?"

Vrou-alleen, boer-alleen op haar plaas in 'n streek vol verwaarloosde, bankrot-gespeel- en nou maar-gelaat-lê plase. Die enkel-kuratrise van iets wat nasie-erfenis is - 'n aantyging, uitgebeitel in harde Afrika-klip, teen die wêreld se onverskilligheid.

Mooi Hannie

Daar was die 3 susters, kort-op-mekaar-se-hakke hubaar, en Hannie was die jongste. Haar twee susters het - so het die mense gesê - uit dieselfde kas uit aangetrek. Met ander woorde - hulle het met 2 broers getrou. Boerseuns daar uit Ladismith se wêreld uit. Daar was nog ander broers ook - maar Hannie het nie sinnigheid in daardie kas gehad nie.

'n Jong proponent het gekom om die dorpsgemeente se uittredende predikant te kom aflos, en so het hy daar op die kansel in Hannie se cross-hairs beland. Kort voor lank, toe word die verlowing aangekondig en almal is dit eens, Mooi Hannie is uitgeknip vir "Mevrou Dominee".

Die tyd stap aan, die proponentjie is ge-graad & ge-toga & aanvaar die beroep - en die dorp maak gereed. Die nuwe Predikant kan 'n oorvloedige verwelkoming verwag - 'n okkasie wat net oortref sal word deur die allemintige bruilof waarvoor die dorp & hulle toekomstige Mevrou Dominee nou aan't klaarmaak is.

En toe kom daardie Sondag en die intree-preek, en die afkondiging dat die nuwe Herder van hierdie Geliefde Gemeente die Hemelse Vader Dankbaar is om die Blye Nuus te kan Deel dat hy eersdaags met sy Geliefde Lewensmaat in die Heilige Huweliksverband sal tree - 'n gans onbekende vaal ou meisietjie in die voorste kerkbank bloos en knik skamerig vir die verstarde gesigte rondom haar, en op die gallery sak Hannie in 'n floute neer.

Nou ja. Hannie is op lang-verlof daar weg. Uitputting en senuwees. Sy moet gaan rus en herstel. Op Ladismith...

En so trek Mooi Hannie toe ook uit dieselfde kas uit aan - die niksvermoedende spaar-broer uitgeboul deur 'n natuurkrag wat hy nie eens sien aankom het nie. Dit was 'n bruilof ter bruilofte - met perde & pluime & 'n uithangery wat die distrik nie gou weer sou sien nie. En 'n fotograaf om alles te verewig.

Maar toe is daar 'n eienaardige ding. In daardie tyd was portrette 'n groot ding - dit het jou beskeie bestaan vir 'n paar blink oomblikke tot iets belangrikers verhef. Om op die blink meubels in die donker voorkamers vir altyd te bly staan as bakens teen die alledaagse. Maar van al die baie werk wat die fotograaf op Hannie se bruilof gedoen het, sien niemand niks. Nie eens een kiekie nie.

En toe op 'n dag is Hannie en haar man net weg. Sonder dat iemand weet waarheen, geen taal of tyding nie. Net sommer weg, vir baie dae. En toe, net so onaangekondigd, weer terug. All smiles. En Hannie deel net trou-foto's uit. Van die bruidspaar - niemand anders nie - nie die string strooimeisies nie, nie die deftige ouer-pare nie, geen perd of pluim nie - net Hannie & haar bruidegom. In ander, swieriger, trou-klere as wat die mense onthou.

Mooi Hannie se lewe het haar 'n streep of twee getrek - maar sy sou dood eerder as om saam met 'n trou-portret te leef wat nie aan haar drome gelyk was nie. Daardie een enkele troos wou sy vir haarself kon toe-eien. Perdekar Kaap toe, gehuurde trou-uitrustings - 'n betaalbare prys vir 'n bietjie salf op 'n ou, diep seerplek wat sy nog 50, 60 jaar verder sou moes saamdra.

Toe ek van Tant'Hannie bewus geword het, het ek niks van dié voor-geskiedenis geweet nie. Sy was net die moeilike ou buurvrou wie se sê "Die wiel sal draai - wag maar, die wiel sal draai", en "God se meule maal stadig, maar hulle maal fyn" half buurt-besit geword het. Onder die grootmense se tee-drink-en-skinder sessies deur het ek maar net na die ooreenkoms sit en soek - tussen die moeë ou mens hier oorkant my en Mooi Hannie se dapper gesiggie waar sy in haar bruidstabberd oral op die outydse meubels rondstaan.

Nou wonder ek of die wiel toe ooit gedraai het...

Ems

Ek bel eers om te hoor presies waar die gebou is, en waar kan ek parkeer, en waar is die ingang, en op watter vloer moet ek by wie uitkom. 'n Ferm stem antwoord en sê: "Bly jy nou eers stil. Het jy papier ? Teken 'n Liewe Jesus kruis. Aan die onderkant van die kruis trek jy 'n streep, dwars, en jy skryf..."

Ek bly stil, en ek teken, en ek skryf, en draai die papier dié kant om sodat ek sooi kant toe kan kyk, en ek korrel noord teen die Liewe Jesus kruis se regopbeen langs, verby die kwadrant waar ek die swart vensters sal sien...

So geleer, so gemaak. Ek parkeer presies so, en staan en draai my gesig na daai kant toe, en kyk vas in die ding wat ek gesê is ek daar sal sien, en steek die klein dwarsstraatjie wat só loop, oor... en so beland ek - presies soos belowe - voor haar deur.

Ems. "E-M-S, Ems" sê sy.

Ek het gegaan om 'n pak dokumente af te gee, met dien verstande dat dit waarskynlik TEN MINSTE twee maande sal duur voordat ek hoor dat ek die getekende vorm wat ek soek, sal kan kom haal.

Maar toe ontmoet ek vir Ems. Op 'n dag wat die wêreld met sy volle gewig op haar twee skouertjies kom sit het. Groot siekte se spore is onmiskenbaar. Kanker, het ek later agtergekom, en 'n hele paar ander kwale waarvoor die bed sekerlik 'n beter plek sou gewees het as die bleek, besige goewermentskantoor wat sy beman.

Sy luister my storie halfpad, vat die pak dokumente en stryk daar weg asof sy self teen haar Liewe Jesus Kruis se regopbeen op pad is. En sonder dat ek dit weet, gaan bewerk sy die sisteem - haar baas inkluis - soveel so, dat ek later die middag daar uitstap met my getekende vorm in my hand. En met Ems aan my sy - 'n yslike skare betogers het die strate gevat, en Ems wou sien dat ek veilig by my motor kom. Kleiner van postuur as seker enigeen van die betogers wat ons daar kon skade aandoen, en waarskynlik sieker & swakker as almal van hulle - maar 'n hart sweerlik enorm groter as enigeen wat ek verdien het om teë te kom.

Ems.

klaviere op 'n kalm nag

Baie stories het al begin met "it was a dark and stormy night". Nie hierdie een nie. Dit was nag, ja - maar met 'n kalm see in die helder maanlig. Die S.S.Wallarah was op haar nooiensvaart, en in daardie stil, on-dramatiese nag loop sy haar te pletter op Dassen Eiland. Die ganse skeepsvrag op die rotse, en die dieptes in. Klerasie, stewels, rum, whiskey, houers vol kwik - en klaviere.

Klaviere ? Dis reg - en so sorgvuldig & waterdig verpak dat die WesKus mense nog weke-lank klaviere uit die see uit gered het. Dit was 1891, en 'n klavier in die voorhuis was 'n klein altaar vir beskawing - 'n verskansing teen die eelte van 'n lewe in Afrika. Dit was hoe belangrik die klaviere vir die mense was.

Alte dikwels erfstukke. Soos die grond op die manlike lyn af, het die klavier op die vroulike lyn af die familie se verganklikheid getroef. Tradisies & herinneringe het geanker geraak in die vergulde kershouers & vergeelde bladmusiek. Dit was deel van die kleintjies se rympies-leer, van skoolhou & godsdiens-hou, & opsit, en partytjies, & begrafnis, en alleen-agterbly.

Gaan kyk maar na die ou statige plaas-opstalle - waar jy hulle nog kan kry - en die pragtige klaviere (dikwels Duits-vervaardig) en kyk na die foto's en vra uit na die geskiedenis. En telkemale begin dit met die storie van 'n vrou met 'n innige liefde vir musiek, en 'n verbete determinasie om daardie stukkie verfyning aan die lewe te hou. En aan te gee, as sy kon. 'n Nalatenskap vir 'n dogter uit die ryk & ryp diepte van 'n ma se hart. Ek het met so 'n klavier groot geword.

En nou wonder ek oor die voorkamers van Suid-Afrikaanse plase waar lewens en erfenislyne so dikwels brutaal afgesny word. Dalk was daar 'n oorgeërfde familie-klavier, met al die rykdom van betekenis & verankering wat dit inhou. Dalk was daar 'n eeu-oue erfenislyn - nie net van goed nie - maar van verfyning en verryking en verdieping wat nou in 'n nag van barbaarse geweld tot 'n einde gekom het. Meesal op 'n andersins rustige, kalm & vreedsame nag. Wanneer 'n verwoestende, tierende, donderweer-&-blitse-nag 'n meer paslike toneel-inkleding sou wees.

'n Weervoorspelling van 'n kalm nag, sonder storms & wind, beteken nie noodwendig 'n veilige nag - sonder skok & gevaar - nie. 'n Skip kan op die rotse loop, en 'n onvervangbare stukkie kosbare beskaafdheid kan - roekeloos - die lewe ontneem word.

vrouens & kinders eerste

Voordat ek 5 jaar oud was, het my ouma Gran my op 'n landsreis per trein geneem. Net ons twee - in 'n coupé op die Trans-Karoo. En net daar het die avontuurlus, wat in elk geval reeds in my gene ingeteel was, vlamgevat - saam met die aanvaarding dat dit alles moontlik was, selfs vir 'n voorskoolse plaaskind saam met haar ouma. Ek het verbasend baie herinneringe oorgehou van daardie wonderlike avontuur - maar nie een van hulle het te doen met veiligheid nie.

En dis 'n ding wat aan my karring. Nou die dag kry 'n vriendin lus vir die trein - Kaapstad na Wolseley. En waar is ons besorgdheid ? Die weer ? Die prys van die treinkaartjie ? Nee. Dis haar veiligheid, vrou-alleen op die trein, wat ons laat frons & waarsku & wakker-lê. Liewe Vader - en in reis-terme is dit skaars klipgooi-vêr.

Watter versmorende pre-okkupasie vir 'n vrou om saam te dra - sy is nie veilig in die wêreld nie. Ja, ek weet dis deesdae waar vir almal van ons - mans ook. Maar daar is iets ernstigs verkeerd met 'n samelewing waar vrouens nie veilig kan voel nie. Erger: waar vrouens teikens is. En ons hoef nie voorbeelde hiervan so ver as die verskrikking in Darfur te gaan soek nie...

Wat het geword van "vrouens & kinders eerste"? Bestaan daardie seemanstradisie hoegenaamd nog - dat vrouens & kinders eerste gered moet word, en voorkeur by die reddingsbote kry ? Wat 'n gedagte: dat vrouens & kinders op baie plekke in hierdie skewe wêreld van ons minder konsiderasie kry as wat hulle op die sinkende Titanic sou toekom ...

Hier's die bitter voetnota: Vrouens & kinders kom nog eerste - as teikens. En dalk was dit nog maar altyd so ?

die perd Why-Not

Die plaas waarop ek grootgeword het, was 'n erfplaas. Aangegee op die manlike lyn af, deur 'n hele paar boere generasies daar in die wye vlakte voor die berg. 'n Regte egte boere-plaas met die soort lewe wat daarmee saamgaan. Selfs nog tot in die hoeveelste geslag toe ek my opwagting daar gemaak het.

Maar daar was altyd iets wat by 'n boereplaas gehoort het, wat net heeltemal afwesig was. En daar was ook nooit oor gepraat nie. Dit was só afwesig, só verswyg, só onsigbaar, dat ek eers baie jare later agtergekom het dat dit half ongewoon was. Daar was nooit perde nie. Nêrens, nie eens een ryperd nie. Op 'n boereplaas, en nogal een waar die skaap nog elke jaar Karoo-toe getrek is. 'n Plaas, in daardie tyd, sonder perde.

Wel, dis soos ek dit kom kry het, en dis soos ek dit aanvaar het. En toe vertel my ma my nou die dag die storie van my ouma en die perd Why-Not.

Op 16 het my ouma haar pa oorreed om haar na Worcester se Seminarie te laat gaan. Sy wou gaan leer. En haar pa stem in, metdienverstande dat Annie dan sommer kan skoolgee vir die jonger boeties & sussies, en ander boerkinders in die omgewing. So gesê, so gedaan. Klaargeleer begin Annie skoolhou & dit gaan goed, en sy het elke maand 'n verdienste. Wat 'n goeie ding is, want Annie is 'n mooi jong vrou en sy sal haar trousseau moet begin bymekaarmaak.

En so, op 'n dag ontmoet Annie haar toekoms - die erfgenaam-seun van daardie erfplaas in die vlakte voor die berg. En Annie is gerus - sy sal haar nie vir haar trousseau hoef te skaam nie - sy het mos nou al 'n geruime tyd verdien. Daar behoort 'n goeie bedrag weggesit te wees, want elke maand het sy net 'n bietjie sakgeld van haar salaris gekry - haar ouers het die res veilig bewaar. Dit was altans die afgespreekte reëling.

"Nee my kind, jou pa het 'n perd gekoop. Maar hy belowe hy sal jou iets gee vir die troue." Nou ja, daar was nie te argumenteer nie - en in elk geval sy sal haar geld kry, al is dit nou maar eers met die troudag. Sy maak klaar, die troue kom, en haar pa bring haar geskenk. Dis 'n perd, en die perd se naam is Why-Not.

Saam met haar bruidegom & die skoonfamilie is Annie & Why-Not plaas toe om haar getroude lewe daar te begin. Why-Not was nie 'n maklike perd nie - onrustig, senuagtig, onvoorspelbaar - en het so gebly nog tot die volgende jaar toe Annie se eersteling op pad was. Die boerelewe was nie maklik nie, en swanger of nie, Annie moes haar deel doen, en aanhou doen. 'n Paar keer per week moes sy op die perdekar saam met haar man na die buiteposte toe ry - sy was die hek-oopmaker. By die hek aangekom, moes sy vinnig afspring, hardloop, vinnig oopmaak - want oupa kon nie vir Why-Not kry om stil te staan nie. Die kar deur die hek, en Annie moes hardloop om in die ry weer op te spring, want Why-Not wag nie. En op die plaaspad tussen GrootVlak & KleinVlak was daar baie hekke - die mense het hulle bek-slaners genoem, met goeie rede.

En so het dit gekom dat ek grootgeword het op 'n boereplaas waar geen perde was nie, en waar niemand ooit daaroor gepraat het dat daar nie perde was nie.

Eers Mens, dan Vrou

Hier kom dit: as jy 'n toon het, gaan ek vanaand op hom trap. As jou nerfie in terme van godsdiens en kultuur effe dun is - gebruik jou muis, Meneer, en Google in 'n ander koers. Dié's nie die plek vir jou nie.

Ek verstaan nie poligamie nie. Of liewer - ek verstaan nie hoe vroue vandag nog daarmee tevrede kan wees nie. Ja, ek het die argumente gelees & gehoor, en mens weet hoe die soort van ding ontstaan het. Déstyds. Maar nou ? Vandag ?

Nou's daar die treurige sage van die honderde kinders in 'n Amerikaanse veelwywer-storie waar onthutste buitestaanders probeer om die bloedbande te ontrafel. En 'n aanhaling van 'n praktiserende poligamis oor sy godsdienstige regverdiging van die praktyk.

Nou ja, laat ek nou maar die man se dwaalleër daar los, al is dit gruisklippers tussen my tande. Maar ek wil ween vir die vroue, en die dogtertjies wat hulle grootmaak. Hoe hoog is die prys wat hulle gaan moet betaal voordat hulle een oggend opstaan en besef: ek is Mens, eerste - dan Vrou, tweede. Hierdie geslags-etiket kom tweede. Ek is Mens, eerste.

Boesman buddhisme

Die wysheid van die Buddha sê: Alles is illusie. Ons lewe - of dit wat ons dink dit is - is maar 'n flietende gedagte in die gang van die ewigheid. Selfs die idee van Tyd is, wel, net 'n idee. Permanensie is 'n illusie. Besittingsreg is 'n illusie.

Sit net so 'n bietjie met hierdie gedagte: Besittingsreg is 'n illusie. Die idee dat iemand eiendomsreg op 'n stukkie planeet kan hê, is 'n illusie. Die idee dat iemand eiendomsreg op 'n stukkie planeet, 'n kontinent byvoorbeeld, kan hê, is 'n illusie ? Die antropoloë vertel ons dat die Boesmans dieselfde geglo het. (Terloops: Die nuutste uitspraak is dat die Boesmans self verkies om "Boesmans" genoem te word - ingeval iemand luskry om my hier van 'n ding te beskuldig...)

Dis 'n enorme gedagte - geen mens het kaart-en-transport nie. Probeer jou indink in 'n kosmologie wat so onbegrensd is. Ek wil dadelik sê - dit bestaan net nie meer nie. Daardie woestynswerwers het met hulle grootse geloof en al uitgesterf.

Maar hier is nou 'n ding om jou kop in 'n filosofiese knoop te draai: Ry daai sleg grondpad op pad Kalahari toe (wel, hy was sleg toe ons laas daarlangs is), en let op die klein riet-afdakkies langs die pad - stowwerige & jammerlike teaterverhogies waar tingerige klein boesmankinders met hulle stukkies bokvel & stringetjies volstruiseierdop-krale vir die toeriste dans. 'n Evokasie van iemand se idee van wat dit is of was om 'n Boesman te wees. 'n Illusie.

My eerste reaksie is een van onsteltenis oor die eksploitasie en vernedering. En dan begin ek wonder oor hoe diep & hoe ver die illusie strek. Gegewe die Boesman se smartlike noodlot, wie is ek om fout te vind met dié saketransaksie: soveel dollar vir my saamspeel met jou idee van my identiteit & kultuur; soveel dollar vir die illusie...

Wat my laat wonder oor Afrika, en oor die illusies van eienaarskap, en oor alles wat gedoen & betaal word om aan sulke illusies permanensie te verleen. En as dit vir Afrika geld, geld dit vir die hele wêreld.

red nou 'n nasie...

En daar red sy toe die hele wêreld ! Sarah Connor van Terminator-faam - Hollywood se eie Hessie van Helsdingen.

En het ons haar nou nodig ...

Ek het hoop gehad vir Onse Hillary C. Dalk maak sy dit nog, maar moes die vrou nou waarlik heengaan en haarself so in die voet skiet ?

Ek sweer daar was nie een enkele huishouding in die ganse uitspansel wat nie geweet het waar Bill se knakke lê nie. En dit beteken dat daar nie een enkele huishouding in Amerika was vir wie Hillary nie sou kon sê nie: ek weet - ek weet hoe dit voel - ek weet wat dit kos - en omdat ek self daardeur is, kan jy weet jou issues gaan gehoor word as jy my in die Wit Huis instem.

Maar nee. Bill is deel van die pakket. Ek is Hillary, die former first lady, die senator, die formidabele regskundige - almal erken ek is eintlik die slimmer een - maar op my eie is ek nie regtig genoeg nie - ons het vir Billy nodig om hierdie ding deur te haak. Ag nee magtig mense. Dis nou vroue-regte met 'n papwiel. En kyk hoe het die ding nou ge-backfire. Ek is seker hulle is almal spyt oor daardie strategie. Bietjie te laat, sou ek sê.

Dalk was haar adviseurs (en die hoof-kokkedoor daar was seker maar 'n man - dalk nog jy-weet-wie self) ook soos ons meeste mansmense ken: sal liewer 20 maal om die blok ry eerder as om te stop en direksies te vra. Moes eintlik eers al die gewone mense gevra het waarvoor hulle die graagste sou wou stem - en ek wonder hoeveel mense sou die Double-Whammy Wednesday opsie gekies het: bra gekneus, maar koop 1 en kry nog een verniet by...

8 stringe pêrels om my nek

"Besit die verhoog soos 'n aristokraat - daar moet plek vir 8 stringe pêrels om jou nek wees." Soos ek onthou was dit die vermaarde Dame Ninette de Valois wat dit glo gesê het - die Kaapse balletmeester David Poole het my destyds die storie vertel.

Hierdie pleidooi dus aan ma's (en pa's): Laat jou dogtertjie balletklasse neem. Maak nie saak hoe die figuurtjie lyk nie, maak nie saak of sy geen dans-talent van iewers af geërf het nie. As sy hoegenaamd lus het, gun haar daardie wonderlike fase van satynlinte, en pienk leotards & 'n opskop-tutu vir die konsert. Die presiesheid van die barre, die vryheid van fantasie & improvisasie. Die ontdekkingstog van liggaamlike uitdrukking & musiek & stories.

Al duur die ballet-fase net 'n paar jaar - dis 'n belegging wat lewenslank uitbetaal. Dis lankal bewys dat die liggaamlike ontwikkeling grootliks baat - in soepelheid & krag - en daarmee saam die postuur. Maar daar is nog 'n ander ding.

Is daar 'n beter metafoor, Mevrou (of Me, of inderdaad Meneer), vir die lewe wat vir jou kind wag? Sy's 'n vrou: skoonheid & bedrieglike fragiliteit sal moet staatmaak op 'n bewapening van staal. (En as jy dalk gedink het ballet is maklik - gaan praat bietjie met die rugby-spelers & bokskieters wat al 'n uitdaging aanvaar het om 'n ballet-klas te probeer...)

Laat jou dogtertjie se balletklas haar dus herinner daaraan dat sy haar kennetjie kan lig - hoog genoeg om plek te maak vir daardie 8 stringe pêrels - op haar pad deur die wêreld. Sy is aristokrasie. Moenie toelaat dat sy dit ooit vergeet nie.

Fred se voet...

Nie dat Fred nie sy ding kon doen nie - maar nogtans:
"Remember, Ginger Rogers did everything that Fred Astaire did, but backwards and in high heels". (Faith Whittlesey)

'n Klompie jare gelede was daar 'n soort art house fliekie om die hoek van my studente-woonplek in Johannesburg. En met my aanland daar was dit MGM Classics seisoen. Nou ja - dit was toe nog veilig om vrou-alleen dag of nag die strate te vat fliek toe en terug.

Fred & Ginger natuurlik, Jeanette MacDonald & Nelson Eddie, Cyd Charisse - al die ikone van daardie tyd. En hier's die ding wat Hollywood my toe gewys het, en wat die lewe my nou al geleer het: Dit vat 'n vrou om die tawwe ratwerk van die lewe met soveel grasie te verduur, en te verbloem.